HACOPULO KÖŞKÜ

Hacopulo evi (1980).
(Kaynak: Tarih Boyunca İstanbul Adaları)

Çankaya Caddesinde (Nizam) 10527 m²'lik bir alanda yeralan 44 numaralı üç katlı görkemli ahşap köşk, evvelce geniş bahçeli kârgir iki haneli (eklentiler), motor ve hamamlı olarak Bayan Ermione adı­na kayıtlı iken, sonradan İstanbul'un ta­nınmış Rum zenginlerinden Kirvako HaCopulos'un mülkiyetine girmiştir.

Hacopulos'un ülkeyi terketmesi üzerine Hazineye intikal eden köşk, Murat Pinyatoğlu tarafından satın alınmıştır Ancak I. Dünya Savaşı'ndan sonra tekrar hazi­neye geçen köşk, İstanbul'un işgali yılla­rında kiraya verilerek «Büyük Emperyal Oteli» adı ile otel olarak kullanılmıştır (1919-1923). Cumhuriyet'in ilânından so­ra,  Hükümet  Konağı  haline  getirilen (1927) yapı, büyük bir bahçe ortasındadır. Demir parmaklıklı bahçe kapısından mer­mer döşeli bir köprü ile onüç basamak mermer merdivenden inilerek girilir. Bah­çe giriş kapısında Hacopulos'un ad ve so­yadının ilk harflerinin içice geçmiş "KH" monogramları göze çarpmaktadır. Kârgir bir bodrum kat üzerinde 3 ahşap kattan ibaret yüksek bir yapıdır, orta sofalı plan­lıdır. Girişe göre soldaki kârgir kule üze­rinde seyir balkonu bulunmaktadır. Sekiz sütunlu giriş, birinci katta balkon, ikinci katta ise kapalı bir mekân biçimindedir. İkinci katta, dört ahşap sütun üzerine oturtulmuş büyük bir balkon vardır. Oda­ların ve sofaların bütün tavanları kabart­ma ve kalemkârî nakışlarla süslüdür. Bi­rinci katta 4 büyük oda, ikinci katta 10 oda, üçüncü katta 9 oda vardır. Otel oldu­ğu zaman eklendiği tahmin edilen bir de çatı katı vardır.

Zamanla oldukça yıpranmış olan yapı, 1960'dan itibaren onarım görmeye başla­mıştır. Beyaz yağlıboya ile boyanmış, de­ğerli masa ve avizeleri İstanbul'a taşınmış olan köşkün duvar ve tavan süslemelerin­den bir bölümü durmaktadır. (Bk. ADALAR KA YMAKAML1ĞI).

Limanı ve rıhtımı bulunan Hacopulos Köşkü'nün denize kadar uzanan geniş bahçesi, eskiden her çeşit meyva ve çiçek ağaçları, palmiye ve çam ağaçlarıyla süs­lüydü. Köşke girildiğinde, sol taraftaki oda (günümüzde Adalar İlçe Nüfus Müdürlü­ğü) misafir odası, sağındaki de piyanolu müzik odası idi (günümüzde Sulh Hakim­liği). Girişin karşısındaki üç odadan orta­daki ve onun solundaki av odası (günü­müzde Mahkeme Kalemi), sağındaki ise yemek salonu idi (günümüzde Sulh Mah­keme Salonu). Bu salonun ortasında altın kaplamalı yemek masası vardı. Salonun duvarlarını doldurulmuş av hayvanları süslemekteydi. Nadide halılarla kaplı bulunan merdivenlerle çıkılan ikinci ve üçün­cü katlarda yatak odaları ve divanhane, en üst katta da hizmetkârların yatak odaları bulunmaktaydı. Görkemli köşkün bütün salon ve odaları eşsiz kristal ve avizelerle süslüydü. Deniz tarafındaki arka kapıdan çıkılınca, denize doğru uzanan geniş koru­da, sol yanda bir şapel vardı. Denize yakın, günümüzde de ayakta duran küçük köşkte Hacopulos Ailesi'nin yakınlarından yeni evlenenler veya günübirlik gelen konuklar kalırlardı.

(Tarih Boyunca İstanbul Adaları, Cilt I, sf. 277-279)

Köşkün renkli süslemeli tavanlarından biri.
(Kaynak: Tarih Boyunca İstanbul Adaları)

Büyükada'da, Çankaya (Nizam) Caddesi'nin üzerinde bulunmakta, günümüzde Adalar İlçesi'nin, kaymakamlığı ve diğer resmi daireleri barındıran hükümet kona­ğı olarak kullanılmaktadır.

Adalarda bulunan köşklerin en büyük­lerinden ve en görkemlilerinden olan bu yapı, 19- yy'ın ikinci yansında inşa ettiril­miştir; daha sonra, dönemin ileri gelen tüccarlanndan ve bankerlerinden Kiryako Hacopulo'nun malikânesi olmuştur. I. Dünya Savaşı'ndan sonra hazineye intikal eden, işgal yıllarında da Büyük Emperyal Oteli olarak kullanılan köşk 1927'de hü­kümet konağına dönüştürülmüştür.

Caddenin kuzey (deniz) yakasında, set­ler halinde deniz kıyısına kadar inen ge­niş bir bahçenin içinde yer almaktadır. Kesme taştan mamul babaların kuşattığı bahçe kapısının, süslemeli demir kanatla­rında Kiryako Hacopulo'nun inisyalleri (HK) göze çarpar. Büyük boyutlu köşk, kagir bir bodrum üzerine oturan üç ahşap kat ile kısmi bir çatı katından oluşur. Ça­tı katının, yapının otel olarak kullanıldığı yıllarda eklendiği anlaşılmaktadır. Çağda­şı olduğu sivil mimarlık eserlerinin büyük çoğunluğu gibi, Hacopulo Köşkü' nün ta­sarımında da geleneksel orta sofalı plan şemasının uygulandığı, buna karşılık cep­helerde ve iç mekânlarda bulunan mima­ri ayrıntılarda ve süsleme öğelerinde dö­nemin eklektik zevkinin egemen olduğu gözlenmektedir.

Bodrum katı servis birimlerine, zemin kat çeşitli salonlara, birinci kat yatak odalarına, ikinci kat ise hizmetkâr odalarına tahsis edilmiştir. Köşkün, güneye (cadde­ye) ve kuzeye (denize) bakan cepheleri­nin ekseninde, içerdeki sofalara tekabül eden çıkmalar yer almakta, söz konusu çıkmalar zemin kat ile birinci katta bal­kon olarak değerlendirilmiş bulunmakta­dır. Doğu cephesinde çıkıntı yapan, yarım sekizgen planlı, kagir merdiven kulesinin üzerine ahşap bir cihannüma oturtulmuştur. Silindir biçimindeki cihannüma çepe­çevre balkonla kuşatılmış, söz konusu bal­kon, alttan konsollarla desteklenen ahşap direklerin taşıdığı, sekiz köşeli bir saçak­la gölgelendirilmiştir.

Bu açıdan köşkün cihannüma kısmı görülmektedir.
(Kaynak: Tarih Boyunca İstanbul Adaları)

Köşkün barındırdığı mekânların duvar­larında ve tavanlarında kartonpiyer, yağlıboya ve kalem işi tekniklerinin görüldü­ğü zengin bir süsleme programı uygulan­mıştır. Özellikle zemin kattaki sofayı ku­şatan ve belirli fonksiyonlara tahsis edil­miş salonlarda (müzik salonu, av salonu, yemek salonu, misafir salonu), mekânın anlamı ile ilişkili tasvirler dikkati çeker. Tavanların birçoğunda görülen kasetler, antik Yunan mimarisinden alınma yumur­ta frizleri ile donatılmış, bunların ortasındaki yuvarlak madalyonların içine çeşitli figüratif tasvirler ile stilize edilmiş bitki­sel motiflerden oluşan göbekler yerleşti­rilmiştir. Köşkün bahçesinde Hacopulo ailesinin kullandığı küçük bir şapel ile deniz kıyısına yakın bir misafir köşkü bulunmaktadır.

Bibl. Tuğlacı, İstanbul Adaları, I, 277-279.

M. BAHA TANMAN

(Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, III;481a)